Απόφαση C-148/15 του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης: η ενιαία τιμή στα φάρμακα με ιατρική συνταγή είναι ΑΝΤΙΘΕΤΗ με το Ευρωπαϊκό Δίκαιο.

Η «Deutsche Parkinson Vereinigung» είναι γερμανική οργάνωση αυτοβοήθειας, σκοπός της οποίας είναι η βελτίωση των συνθηκών διαβιώσεως των πασχόντων από τη νόσο του Πάρκινσον και των οικογενειών τους. Σε σύμβαση την οποία σύναψε με το ολλανδικό φαρμακείο ταχυδρομικών πωλήσεων DocMorris προβλέφθηκε σύστημα μπόνους από το οποίο μπορούν να επωφεληθούν τα μέλη της, όταν αγοράζουν από το φαρμακείο αυτό φάρμακα για τη νόσο του Πάρκινσον, τα οποία χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή και διατίθενται αποκλειστικά από τα φαρμακεία. (Δεν απαγορεύονται πλέον στη Γερμανία οι ταχυδρομικές πωλήσεις φαρμάκων χορηγούμενων μόνο με ιατρική συνταγή).

Η Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs (Γερμανική Ένωση κατά του Αθέμιτου Ανταγωνισμού) υποστήριξε ότι το εν λόγω σύστημα μπόνους παραβιάζει τη γερμανική νομοθεσία, η οποία προβλέπει ενιαία τιμή πωλήσεως από τα φαρμακεία των φαρμάκων που χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή (Ο παραγωγός ορίζει την τιμή πωλήσεως του φαρμάκου του, στην οποία προστίθενται τα ποσοστά κέρδους του χονδρεμπόρου και του φαρμακείου.)

Κατόπιν αγωγής της ενώσεως αυτής κατά της Deutsche Parkinson Vereinigung, το Landgericht Düsseldorf (πρωτοβάθμιο Περιφερειακό δικαστήριο του Ντίσελντορφ) απαγόρευσε στη Deutsche Parkinson Vereinigung να προωθεί το σύστημα μπόνους στα μέλη της. Πιο συγκεκριμένα, της απαγόρευσε να προωθεί το σύστημα μπόνους κατά τρόπο ανάλογο προς αυτόν που είχε χρησιμοποιήσει τον Ιούλιο του 2008, δηλαδή μέσω επιστολής προς τα μέλη της.

Η εν λόγω οργάνωση προσέφυγε στο Oberlandesgericht Düsseldorf (ανώτερο περιφερειακό δικαστήριο του Ντίσελντορφ), το οποίο υπέβαλε στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αίτηση προδικαστικής αποφάσεως * σχετικά με το αν ο καθορισμός ενιαίας τιμής για την πώληση, από τα φαρμακεία, φαρμάκων για ανθρώπινη χρήση χορηγούμενων μόνο με ιατρική συνταγή, είναι συμβατός με την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων. (Αν δηλαδή μπορεί να νοηθεί ελεύθερη κυκλοφορία εμπορευμάτων – μια από τις θεμελιώδεις αρχές του Ευρωπαϊκού Δικαίου- όταν τα φαρμακεία είναι υποχρεωμένα να πωλούν τα φάρμακα αυτά με ενιαία τιμή).

Με τη απόφασή του C-148/15 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφαίνεται ότι ο καθορισμός ενιαίας τιμής στα φάρμακα που πωλούνται από τα φαρμακεία με ιατρική συνταγή, συνιστά μη δικαιολογημένο περιορισμό της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων.

Συγκεκριμένα, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι η επιβολή ενιαίας τιμής πωλήσεως πλήττει περισσότερο τα φαρμακεία που είναι εγκατεστημένα σε άλλα κράτη μέλη, πράγμα που ενδέχεται να δυσχεράνει περισσότερο την πρόσβαση των προϊόντων προελεύσεως άλλων κρατών μελών στη γερμανική αγορά, σε σχέση με τα εγχώρια προϊόντα. Το Δικαστήριο επισημαίνει, συναφώς, ότι (i) για τα φαρμακεία της αλλοδαπής, οι ταχυδρομικές πωλήσεις αποτελούν σημαντικό, ενδεχομένως δε και το μοναδικό, μέσο προσβάσεως στη γερμανική αγορά και (ii), για τα φαρμακεία που πραγματοποιούν ταχυδρομικές πωλήσεις, ο ανταγωνισμός ως προς τις τιμές αποτελεί πιο σημαντική παράμετρο ανταγωνισμού, απ’ ό,τι για τα παραδοσιακά φαρμακεία, τα οποία μπορούν ευχερέστερα να παρέχουν στους ασθενείς εξατομικευμένες συμβουλές δια του προσωπικού του φαρμακείου και να εξασφαλίζουν την προμήθεια φαρμάκων σε επείγουσες περιπτώσεις.
Μολονότι ο περιορισμός της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων μπορεί, καταρχήν, να δικαιολογηθεί από την προστασία της υγείας και της ζωής, η επίμαχη ρύθμιση δεν κρίνεται κατάλληλη για την επίτευξη των σκοπών αυτών.
Ειδικότερα, δεν αποδείχθηκε πώς η επιβολή ενιαίας τιμής εξασφαλίζει καλύτερη γεωγραφική κατανομή των παραδοσιακών φαρμακείων στη Γερμανία. Αντιθέτως, ορισμένα στοιχεία συνηγορούν υπέρ του ότι ο αυξημένος ανταγωνισμός τιμών μεταξύ των φαρμακείων θα συνέβαλλε στην καθολική και ισότιμη πρόσβαση του πληθυσμού σε φάρμακα, καθώς θα αποτελούσε κίνητρο για την εγκατάσταση φαρμακείων σε περιοχές όπου ο περιορισμένος αριθμών φαρμακείων θα επέτρεπε τη χρέωση υψηλότερων τιμών.

Επιπλέον, δεν προσκομίστηκε στο Δικαστήριο κανένα στοιχείο που να αποδεικνύει ότι, χωρίς το επίμαχο στην κύρια δίκη σύστημα, τα φαρμακεία που πραγματοποιούν ταχυδρομικές πωλήσεις θα επιδίδονταν σε ανταγωνισμό τιμών, με συνέπεια να μην μπορεί να διασφαλιστεί στη Γερμανία η παροχή κρίσιμων υπηρεσιών, όπως είναι η επείγουσα παροχή περιθάλψεως, εξαιτίας της συνακόλουθης μειώσεως του αριθμού των φαρμακείων. Συγκεκριμένα, άλλες παράμετροι ανταγωνισμού, όπως είναι η παροχή, από το προσωπικό του φαρμακείου, εξατομικευμένων συμβουλών στους ασθενείς, θα μπορούσαν ενδεχομένως να επιτρέψουν στα παραδοσιακά φαρμακεία να παραμείνουν ανταγωνιστικά στην αγορά.

Επίσης, ενόψει του ανταγωνισμού τιμών από τα φαρμακεία που πραγματοποιούν ταχυδρομικές πωλήσεις, τα παραδοσιακά φαρμακεία θα είχαν, ενδεχομένως, το κίνητρο να αναπτύξουν περισσότερο την παροχή ορισμένων υπηρεσιών γενικού συμφέροντος, όπως είναι παρασκευή φαρμάκων βάσει ιατρικής συνταγής.
Εξάλλου, ο ανταγωνισμός τιμών θα μπορούσε να αποβεί προς όφελος του ασθενή κατά το μέτρο που θα καθιστούσε εφικτή την πώληση των φαρμάκων που στη Γερμανία χορηγούνται μόνο με ιατρική συνταγή σε τιμή χαμηλότερη από αυτή που επιβάλλει το εν λόγω κράτος μέλος.

* Η αίτηση προδικαστικής αποφάσεως (προδικαστική παραπομπή) παρέχει στα δικαστήρια των κρατών μελών τη δυνατότητα, στο πλαίσιο της ένδικης διαφοράς της οποίας έχουν επιληφθεί, να υποβάλουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ερώτημα σχετικό με την ερμηνεία του δικαίου της Ένωσης ή με το κύρος πράξεως οργάνου της Ένωσης. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δεν αποφαίνεται επί της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του εθνικού δικαστηρίου. Στο εθνικό δικαστήριο εναπόκειται να επιλύσει τη διαφορά σύμφωνα με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Η απόφαση αυτή δεσμεύει, κατά τον ίδιο τρόπο, τα άλλα εθνικά δικαστήρια που επιλαμβάνονται παρόμοιου προβλήματος.

Άγγελος Λάμπρου, Αλεξάνδρα Καπλανέρη

Managing Directors-Partners  Lex Fortis Law Firm

Από την Ανακοίνωση Τύπου με αριθμό 113/16 του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Λουξεμβούργο, 2016