Οι Partners της Lex Fortis Άγγελος Λάμπρου και Αλεξάνδρα Καπλανέρη ανέλυσαν τις έννοιες της ιατρικής ευθύνης, του ιατρικού λάθους και της συναίνεσης του ασθενή σε ημερίδα Ιατρών που διοργάνωσε η εταιρεία DERMACONCEPT:

“Η πρωτοποριακή σκέψη της γνωστής εταιρείας στον χώρο της κοσμητικής ιατρικής DERMACONCEPT και των ιδρυτών της, ιδιαίτερα αγαπητών φίλων και συνεργατών κ. κ. Σπύρου Ξένου και Πάρη Γιάσση, να αρχίσουν να περιλαμβάνουν στις τακτικές ημερίδες τους με τους συνεργάτες τους ιατρούς, πέρα από τα συνήθη τους θέματα, και βασικά στοιχεία Ιατρικού Δικαίου, επεκτείνοντας έτσι το γνωστικό πεδίο τους, μας εντυπωσίασε ευχάριστα.

Η  LEX FORTIS, Δικηγορική Εταιρεία με ιδιαίτερη ενασχόληση στο Ιατρικό Δίκαιο, ανταποκρίθηκε με χαρά στην πρόσκληση και οι Parners Αγγελος Λάμπρου και η Αλεξάνδρα Καπλανέρη αναλάβαμε να παρουσιάσουμε την ομιλία αυτή.

Σκεφθήκαμε λοιπόν:
Τι θα ήθελε αρχικά να ακούσει ένας ιατρός από ένα νομικό σχετικά με τα θέματα της επιστήμης και του επαγγέλματος του;
Να αρχίσει ο νομικός – με γλώσσα απλή και κατανοητή – να του ξεκαθαρίζει μερικές βασικές νομικές έννοιες, πάνω σε θέματα της καθημερινής άσκησης της επιστήμης του και να τον βοηθήσει στις λύσεις τους.
Δεν θα γίνετε νομικοί, φυσικά.
Αλλά, ορισμένες βασικές νομικές γνώσεις πάνω στο Ιατρικό Δίκαιο, για την δική σας στοιχειώδη κατάρτιση και – κυρίως –προστασία, καλό είναι να αρχίσουμε να τις βλέπουμε μαζί, ελπίζοντας να μας δοθεί η δυνατότητα στο μέλλον να προχωρήσουμε και «σε πιο βαθιά νερά»:

Ξεκινάμε λοιπόν με τις κυριότερες 7 ερωτήσεις που όλοι μας κάνετε, όταν αρχίσουμε να μιλάμε για το Ιατρικό Δίκαιο:

1.τι σημαίνει ιατρική ευθύνη – ιατρικό σφάλμα – ιατρική αμέλεια;

Η ιατρική ευθύνη, αποτελεί ένα ολόκληρο τμήμα του Ιατρικού Δικαίου:
• περιλαμβάνει την αστική, την ποινική και την πειθαρχική ευθύνη
• συνδέεται άρρηκτα με την άσκηση της επαγγελματικής δραστηριότητας του ιατρού και
• αφορά στις δυσμενείς για το ιατρό έννομες συνέπειες που μπορούν να προκύψουν στο πλαίσιο αυτής της δραστηριότητας του.

Για το αν υπάρχει ή όχι ιατρική ευθύνη, ένα κριτήριο αναζητά ο Δικαστής και μάλιστα αντικειμενικό:
ότι ο ιατρός πρέπει να επιδεικνύει προς τον ασθενή
εκείνο το ενδιαφέρον
που αναμένει η κοινωνία και η πολιτεία να δείξει
ένας μέσος ειδικευμένος ιατρός.

Ο Δικαστής λοιπόν (που εκπροσωπεί κοινωνία και πολιτεία) δεν αναμένει την επιμέλεια ενός καθηγητή ιατρικής αλλά ούτε και ενός αρχάριου ή ενός ειδικευόμενου.
Αναζητά τις γνώσεις και την εμπειρία ενός μέσου ειδικευμένου ιατρού.

Η ιατρική ευθύνη πολλές φορές είναι συνώνυμη με την ιατρική αμέλεια ή το ιατρικό σφάλμα. Ο όρος «ιατρική αμέλεια» είναι η απόδοση του αγγλοσαξονικού medical malpractice.

2. τι σημαίνει αστική ιατρική ευθύνη;
Είναι η ευθύνη που δημιουργείται όταν  ο ιατρός:
– από πράξεις ή παραλείψεις ,
– κατά την άσκηση της επαγγελματικής του δραστηριότητας,
– προξενεί ζημιά στον ασθενή ή και σε άλλα πρόσωπα (τους οικείους, όπως λέγονται)
– και υποχρεώνεται δικαστικά ή εξωδικαστικά σε αποζημίωση τους
Αυτή η τελευταία υποχρέωση, η αποζημίωση, αφορά και την συντριπτική πλειοψηφία των δικών για την αστική ευθύνη του ιατρού.
Η αστική ευθύνη εξετάζεται από τα αστικά, τα πολιτικά δηλαδή δικαστήρια, αυτά που επιλύουν τις διαφορές μεταξύ των πολιτών.

3. τι περιλαμβάνει η αστική ιατρική ευθύνη;

Η αστική ιατρική ευθύνη περιλαμβάνει δύο μεγάλες κατηγορίες:
Την συμβατική και την αδικοπρακτική ευθύνη

Συμβατική ευθύνη:
Όταν ο ιατρός αναλαμβάνει έναν ασθενή, τότε, σιωπηρά, προκύπτει μια μεταξύ τους συμφωνία, μια σύμβαση. Με βάση αυτή την σύμβαση, ο ιατρός είναι υποχρεωμένος να προσφέρει υπηρεσίες στον ασθενή και απαγορεύεται να διακόπτει τη θεραπεία χωρίς να υπάρχει νόμιμη αιτία.
Αν ο ιατρός δεν εκτελέσει τους όρους τις σύμβασης αυτής, τότε υποχρεώνεται να αποζημιώσει τον ασθενή του.

Αδικοπρακτική ευθύνη:
Όταν ο ιατρός δεν συμμορφώνεται με τις διατάξεις των νόμων που ρυθμίζουν τα της επιστήμης και του επαγγέλματος του, τότε διαπράττει άδικη πράξη, πράξη μη σύμφωνη με το δίκαιο, τον νόμο, αδικοπρακτεί δηλαδή.
Οι νόμοι που καθορίζουν αν ένας ιατρός αδικοπρακτεί είναι κυρίως ο Αστικός Κώδικας, ο κώδικας άσκησης ιατρικού επαγγέλματος και ο κανονισμός ιατρικής δεοντολογίας.
Αν ο ιατρός αδικοπρακτήσει, τότε – όπως και στην συμβατική ευθύνη που είδαμε πιο πάνω – υποχρεώνεται να αποζημιώσει τον ασθενή του.

Για να υπάρξει αδικοπρακτική ευθύνη, χρειάζονται οι εξής τρεις προϋποθέσεις:
-Πράξη ή παράλειψη του ιατρού μη νόμιμη, δηλαδή αντίθετη στον νόμο αλλά και στην ιδέα της δικαιοσύνης γενικότερα
-Υπαιτιότητα του ιατρού: δηλαδή, η πράξη ή η παράλειψή του να οφείλεται σε δόλο ή αμέλεια του και
-Βλάβη της υγείας ή/και της ζωής του ασθενή

Συνεπώς, συνοψίζοντας τις 3 προηγούμενες ερωτήσεις, έχουμε:

Ιατρική ευθύνη: Αστική – Ποινική – Πειθαρχική

Αστική Ιατρική Ευθύνη: Συμβατική – Αδικοπρακτική

Και στη συμβατική και στην αδικοπρακτική: Υποχρέωση σε αποζημίωση του ασθενή

4. πώς βιώνεται η σχέση ιατρού-ασθενή στο νομικό πεδίο;

Τις τελευταίες δεκαετίες η σχέση μεταξύ του ιατρού και του ασθενή του έχει υποστεί μια βαθιά κοινωνιολογική και ψυχολογική μεταβολή, ώστε ο ασθενής να φαίνεται πως « θυματοποιείται» έναντι του ιατρού του.
Οι λόγοι για την θυματοποίηση αυτή είναι πολλοί:
 Η ίδια η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης έχει συμβάλει στην αύξηση του συνολικού αριθμού των ιατρικών πράξεων (σήμερα αντιμετωπίζονται ιατρικά πάρα πολλοί ασθενείς που παλιότερα θα είχαν απλώς καταλήξει).
Η χρήση τεχνικών, τεχνολογικών και χημικών μέσων έχει γενικευθεί, έτσι ώστε η ιατρική αγωγή να είναι μια περίπλοκη έως εξεζητημένη διαδικασία, όπου εμπλέκονται περισσότερα πρόσωπα και μέσα.
Ο συνδυασμός αυτών των δύο στοιχείων (πρόοδος ιατρικής και γενικευμένη χρήση μέσων) αυξάνει τη στατιστική πιθανότητα σφάλματος, όσο κι αν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς το αντίθετο.
 Η επιστημονική πρόοδος οδηγεί την κοινωνία σε όλο και μεγαλύτερες προσδοκίες για την υγεία, τη διάρκεια και την ποιότητα της ζωής των μελών της. Ο σύγχρονος δυτικός άνθρωπος δεν είναι καθόλου μα καθόλου έτοιμος να δεχτεί την αρνητική εξέλιξη της δικής του υγείας ή των οικείων του ως «μοιραίο» και αναπόφευκτο γεγονός, που πρέπει απλώς να υπομείνει με εγκαρτέρηση.
 Η διάδοση και εκλαΐκευση της επιστημονικής γνώσης, καθώς και η σχετική μαζικότητα των ιατρικών (και παραϊατρικών επαγγελμάτων), έχουν σαφώς απομυθοποιήσει την παλιότερα σχεδόν μεταφυσική διάσταση του «κλειστού» ιατρικού επαγγέλματος και έχουν οδηγήσει σε μείωση του παραδοσιακού σεβασμού και της εμπιστοσύνης προς τους ιατρούς.
 Ο σύγχρονος, πιο απρόσωπος τρόπος άσκησης της ιατρικής, αλλά και η εμμονή ορισμένων ιατρών σε ένα παρωχημένο πρότυπο συμπεριφοράς. Π.χ., ενώ η παραδοσιακή άρνηση ιατρών να δίνουν μεγάλο εύρος πληροφοριών στον ασθενή, μπορούσε παλιότερα να λειτουργήσει στο πλαίσιο μιας πιο προσωπικής σχέσης εμπιστοσύνης, σεβασμού ή και υποταγής, σήμερα προξενεί αντίδραση, μεγαλύτερη κάποτε και από αυτή του ίδιου του ιατρικού λάθους
 Οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, όπως η μη επάρκεια του συστήματος της κοινωνικής ασφάλισης να αναλάβει το κόστος των ζημιών που προκαλούνται από τις από τις ιατρικές πράξεις.

Με βάση όλες τις πιο πάνω παραμέτρους, ο ασθενής και οι οικείοι του, απαλλαγμένοι πλέον από το υπαρξιακό βάρος της θεώρησης του ιατρού ως «σωτήρα» ή «θεού», αλλά και κάτω από τη βαριά ψυχολογική επίδραση του θανάτου ή της βλάβης της υγείας τους, είναι περισσότερο έτοιμοι να στραφούν εναντίον του ιατρού, για τον οποίο έχουν
έστω την υποψία,
ότι υπέπεσε σε λάθος.
Αυτή είναι η ψυχολογία που σήμερα διακατέχει πολλούς ασθενείς και οικείους τους όταν βρίσκονται στις δικαστικές αίθουσες.

5. είναι υποχρεωμένος ο ιατρός να φέρει οπωσδήποτε θετικό αποτέλεσμα;

ΟΧΙ

• Ο ιατρός δεν είναι υποχρεωμένος να φέρει οπωσδήποτε θετικό αποτέλεσμα, αλλά, όμως, θα πρέπει να φροντίσει με κάθε επιβαλλόμενο τρόπο να το πετύχει αυτό. Ευθύνεται για την επιλογή των μέσων, σύμφωνα με το επαγγελματικό του πρότυπο επιμέλειας.

Αν η απάντηση είναι αρνητική (αν δηλαδή δεν έχει δείξει την επιβαλλόμενη επιμέλεια) τότε και μόνο τότε, υπάρχει ιατρικό σφάλμα.

• Το ίδιο ισχύει και για τη διάγνωση. Ο ιατρός δεν υπόσχεται ότι θα καταλήξει σε ορθή διάγνωση, αλλά ότι θα επιδείξει την επιβαλλόμενη επιμέλεια.

6. τα ιατρικά λάθη με αριθμούς και στατιστικά

• στα 30 δισ. δολάρια ετησίως ανέρχεται το κόστος των ιατρικών λαθών στην Αμερική και είναι η πέμπτη κυριότερη αιτία θανάτου

• στη Βρετανία το αντίστοιχο ποσό φτάνει στα 400 εκατ. λίρες

• τη δεκαετία 1990-2000 οι ανοιχτές υποθέσεις αποζημίωσης από ιατρικό σφάλμα στη Βρετανία ανέρχονταν σε 23.000. Υπολογίζεται ότι μετά το 2000 οι νέες υποθέσεις κάθε χρόνο ανέρχονταν στον εξωφρενικό αριθμό των 100.000 με συνολικό αιτούμενο ποσό 4,3 δις λίρες!!!

• τα ιατρικά λάθη αγγίζουν τον αριθμό των 6.000 ετησίως

• η μέση αποζημίωση ανέρχεται σε €305.093 ανά περίπτωση και αντιπροσωπεύει το 30,4% της αιτούμενης αποζημίωσης. Δηλαδή, οι παθόντες ζητούν αποζημιώσεις ύψους 1 εκ ευρώ και τους επιδικάζονται οι €305.000 από τα δικαστήρια

• ο μέσος χρόνος έκδοσης τελεσίδικης απόφασης (μετά και το Εφετείο δηλαδή) ανέρχεται περίπου στα έξι χρόνια

• το 65% των προσφυγών κινήθηκαν κατά δημόσιων νοσοκομείων, το 20% κατά ιδιωτικών κλινικών και το 6% κατά ιατρικών κέντρων

• το 73,7% των περιπτώσεων που καταγγέλθηκαν ως ιατρικά σφάλματα, είχαν ως συνέπεια την μόνιμη αναπηρία ή τον θάνατο!

7. case studies ιατρικών λαθών

• • Η πρώτη υπόθεση από την αρχαιότητα τιμωρίας ιατρού με την ποινή του θανάτου για την αμέλεια που επέδειξε, είναι από τον Μ. Αλέξανδρο.
  Ο Πλούταρχος αναφέρει ότι ο Μ. Αλέξανδρος τιμώρησε σκληρά τον ιατρό Γλαύκο, γιατί εγκατέλειψε κλινήρη τον ασθενή προσωπικό φίλο του Αλέξανδρου, Ηφαιστίωνα για να μεταβεί σε θεατρική παράσταση, με αποτέλεσμα τον θάνατο του Ηφαιστίωνα. Ο Αλέξανδρος καταδίκασε τον Γλαύκο σε θάνατο με σταύρωση. Ο διάσημος Ιταλός ιατροδικαστής της Αναγέννησης Ζακκία χαρακτήρισε τη στάση αυτή του Αλεξάνδρου υπερβολική αλλά δίκαιη λέγοντας, ότι σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται η εγκατάλειψη του ασθενή από τον ιατρό.

• • Το 2009 το Διοικητικό Πρωτοδικείο Καλαμάτας επιδίκασε ίσως την υψηλότερη αποζημίωση που έχει επιδικάσει ποτέ ελληνικό δικαστήριο για ιατρικό λάθος: 3,5 εκατομμύρια ευρώ στην οικογένεια νεαρής που κατέληξε από σηψαιμικό σοκ μετά από καισαρική τομή. Το καινοτόμο της απόφασης είναι, κατά πρώτον, ότι επιδίκασε ένα μεγάλο ποσό αποζημίωσης όχι μόνο στο σύζυγο, παιδιά, γονείς, αδέρφια αλλά και στην πεθερά του θύματος και κατά δεύτερον, επιδίκασε ποσό διατροφής που θα καταβάλλεται στον σύζυγο για την επιμέλεια των παιδιών που καλείται να μεγαλώσει μόνος του πλέον.

• Συχνό είναι και το φαινόμενο της αύξησης της επιδικασθείσας αποζημίωσης από τα δευτεροβάθμια δικαστήρια, τα Εφετεία.
  Σε υπόθεση όπου το Διοικητικό Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης για βλάβη στη χολή κατόπιν λαπαροσκοπικής χολοκυστεκτομής για να αφαιρεθεί πέτρα, επιδίκασε σαν αποζημίωση μόνο το ποσό των €15.000, το Εφετείο έκρινε ότι το ποσό αυτό δεν είναι εύλογο για τη βλάβη που υπέστη ο ασθενής και ανέβασε το ποσό σε €80.000.

Είναι κατεπείγουσα ανάγκη να αρχίσει και στην χώρα μας μια σοβαρή επιτέλους συζήτηση και έρευνα για όλο το φάσμα του σημαντικού ζητήματος που αποκαλούμε «ιατρική ευθύνη – ιατρικό λάθος -συναίνεση ασθενή» και να αρχίσουν να ενημερώνονται, πρώτα απ’ όλα, οι ίδιοι οι ιατροί, σωστά και σε βάθος για τις αληθινές – όσο και πολύπλοκες – διαστάσεις του.

Στο νομικό πεδίο, θα πρέπει εμείς οι νομικοί (δικηγόροι και κυρίως δικαστές) να αντιμετωπίζουμε με εξαιρετική σοβαρότητα, περίσκεψη και γνώση αυτό το θέμα που αποτελεί συνδυασμό συνεπειών και μάλιστα στην πιο ευαίσθητη μορφή τους, δύο από τις πλέον κορυφαίες επιστήμες, της Ιατρικής και της Νομικής.

Είμαστε στην διάθεση σας για ερωτήσεις και διευκρινήσεις
Σας ευχαριστούμε “